'Soms mis ik lompe mannenhumor'

Vaak bestaat een zorgteam uit vrijwel alleen vrouwen en ben je als man de uitzondering. Is dat een probleem? Ja, zeg het Mannen Netwerk Verpleegkunde. En hoe zou het beter kunnen? “Zet eens een man op een poster voor een stageplek.”

Zo lang als hij weet, is Rick Jansema (21) gegrepen door de zorg. Zijn moeder werkte in het verpleeghuis en regelmatig ging Rick haar na een dienst ophalen op haar afdeling. “Ik zag daar hoe zij met zieke mensen een praatje maakte, hen toch even aan het lachen maakte, hoe ze het lichtpuntje van de dag was.” Later maakte het grote indruk toen zijn oom op de IC belandde. Rick kreeg meteen grote bewondering voor de verpleegkundigen daar, die met al die apparaten konden omgaan en hun enorme verantwoordelijkheidsgevoel toonden. “Vanaf toen wist ik niet anders dan dat ik ook verpleegkundige wilde worden.”

Maar mbo verpleegkunde bleek een onverwachte uitdaging. Van zijn vmbo-groenschool met allemaal ‘Groningse boeren’, belandde hij opeens in een klas vol stadse meisjes, met één andere jongen. “Ik had wel gedacht dat we in de minderheid zouden zijn, maar dit was wel heel weinig.” Hij voelde zich ongemakkelijk in het begin, vond als onzekere puber geen aansluiting bij de druk kletsende meiden. “Het had weinig gescheeld of ik was met de opleiding gestopt.”

Met de jaren gingen de problemen goeddeels voorbij. Rick loopt nu stage in het Ommelander Ziekenhuis Groningen op de afdeling Chirurgie en is daar helemaal op zijn plek. Toch blijft het soms lastig dat hij ook hier, op twee flexkrachten na, alleen maar vrouwelijke collega’s heeft. “Vrouwen en mannen hebben – in het algemeen gesproken – een iets andere manier van communiceren. Soms mis ik gewoon een andere man om even mee te kletsen. Of een beetje lompe mannenhumor. Maar je wordt als man soms ook echt op handen gedragen door vrouwelijke collega’s.”

‘Niet beter, maar anders’

Je hoeft maar rond te lopen op een ziekenhuisafdeling, in een wijkkliniek, ggz-instelling of verpleeghuis en het valt snel op: de verzorgenden en verpleegkundigen zijn bijna allemaal vrouw. Van alle verpleegkundigen is 13 procent man. Bij de verzorgenden is het aandeel mannen nog lager: slechts 10 procent.

Het Mannen Netwerk Verpleegkunde (MNV) zou die verhouding graag anders zien. Het netwerk streeft binnen de verpleegkunde naar 30 procent mannen en 70 procent vrouwen. “We denken dat vanaf die verdeling mannelijke verpleegkundigen zichtbaar zijn. En dat met een betere verdeling de beroepsgroep beter aansluit bij de maatschappij”, zegt Peter Hahn (29). Hij is een van de oprichters van het MNV en werkzaam als verpleegkundig specialist in opleiding in de ouderenzorg in Utrecht.

Peter kiest zijn woorden zorgvuldig. Hij wil met het netwerk namelijk niet uitdragen dat mannen bétere verpleegkundigen zijn dan vrouwen. “We zijn in eerste instantie allemaal professionals. Maar daarnaast kan een mannelijk of vrouwelijk perspectief iets toevoegen in bepaalde zorgsituaties. In onze maatschappij
groeien mannen en vrouwen nu eenmaal anders op. Daardoor heb je soms een andere manier van communiceren, of denk je anders over een oplossing. Niet beter, maar anders. En een goede mix van ál die perspectieven levert denk ik de beste zorg op.”

Vertaling van de klachten

Het idee is bovendien dat een diverse beroepsgroep beter aansluit bij de patiëntenpopulatie. Dat merkt ook Teie Salomons (39), verpleegkundig specialist ggz in een kliniek voor verslavingszorg in Almere. De meerderheid van de patiënten in de kliniek is man, terwijl de meerderheid van het verpleegkundig team vrouw is: 2 tegen 24.

“Soms merk je dat het misgaat in de vertaling van de klachten”, zegt Teie. “Zo hadden we laatst een mannelijke patiënt die een goede vriend was verloren. Mijn vrouwelijke collega’s probeerden hem te bewegen erover te praten en zijn verdriet te laten zien, maar dat deed hij niet. Tegen mij vertelde hij dat hij heus huilde, maar dan wel als hij alleen is, op zijn kamer. Tja, dat zou ik denk ik ook doen! Helemaal oké.”

In een ideale wereld zou Teie altijd beide zienswijzen aanbieden aan een patiënt: de ‘mannelijke’ en ‘vrouwelijke’. “Nu blijft het vaak bij alleen die vrouwelijke zienswijze, terwijl dat dus niet altijd het beste uitpakt.”

Intieme mannenzaken

Het gebeurt vaker dat een mannelijke aanpak of visie op een zorgvraagstuk een extraatje kan bieden, weet ook Jessy Mahabir (46), verzorgende IG in verpleeghuis Amstelring in Amsterdam. Hij hoort regelmatig van vrouwelijke collega’s dat hij bij een patiënt iets voor elkaar krijgt dat hen niet lukt.

“Ik weet niet of het per se een mannelijke aanpak is, maar ik hoor vaak terug dat ik rust uitstraal. Ik werk veel met ouderen met dementie en daarin is de benadering van een persoon heel belangrijk. Ik maak altijd eerst een praatje, probeer contact te maken, vertel iets over mezelf – en dan kunnen we met de ADL beginnen. Zo heb ik toch contact kunnen maken met mensen waar dat mijn collega’s niet lukte.”

De man-vrouwverdeling is in het team van Jessy redelijk in orde: 9 van zijn 34 collega’s zijn man. “Eerder ben ik weleens de enige man in het team geweest. Dat was voor mij oké hoor, het werk vind ik leuk. Maar nu het beter is gemixt, merk je dat de sfeer toch anders is. Het is een cliché, maar er wordt minder geroddeld. We kunnen nu vaker op een goede manier kritisch zijn of direct iets tegen elkaar zeggen. Dat werkt uiteindelijk toch het fijnst.”

Ook zijn er soms praktische voordelen als er een mannelijke verpleegkundige aanwezig is. Zo vertelt chirurgie-stagiair Rick over hoe sommige patiënten met een nieuwe heup of knie zich zekerder voelen aan zijn arm om weer eerste stappen te zetten. Een ander voorbeeld: het bespreken van vragen over intieme mannenzaken.

Peter: “Ik heb een tijd gewerkt op de dwarslaesie-afdeling van een revalidatiecentrum. Daar gaat het ook over dingen als: kan ik nog seks hebben? Als mannelijke patiënt kan het makkelijker zijn om dat met een andere man te bespreken. Zoals andere zaken weer fijner kunnen zijn om met een vrouwelijke verpleegkundige te delen.”

Zichtbaarheid en rolmodellen

Wat moet er veranderen om het aandeel mannen te verhogen? Zichtbaarheid en rolmodellen, zeggen alle vier de mannen. Rick: “Altijd als er een vacature voor een verpleegkundige online staat, staat er een plaatje van een vrouw bij. Net als op de posters voor stageplekken bij ons op school. Het zou denk ik goed zijn als in de toekomst bijvoorbeeld ook eens mannelijke verpleegkundigen op scholen komen vertellen over het vak.”

Dat is ook de aanpak van het Mannen Netwerk Verpleegkunde, vertelt Peter. Zij willen meer mannelijke verpleegkundigen laten zien, in een breed perspectief: zowel qua sector als culturele diversiteit. “Dus niet alleen die witte man die op de ambulance werkt – die kennen we nu wel. Iemand met een andere culturele achtergrond uit de gehandicaptenzorg, dat zie je een stuk minder vaak.” Verder staan Peter en zijn MNV-collega’s op open dagen van mbo’s en hbo’s om het kiezen voor de opleiding voor jongens laagdrempelig te maken.

Ook Teie zou blij zijn met een breder beeld van zijn werk. Zo hoef je als verpleegkundige volgens hem niet altijd een zacht, verzorgend type te zijn. “Zelf ben ik dat ook niet, bed-zorg was in mijn opleiding altijd een leerpunt. Ik ben wél weer goed in het opbouwen van een vertrouwensband met mensen. Dat is ook heel waardevol in dit vak. Dus ik zou zeggen: als je hart hebt voor mensen, dan is de zorg iets voor jou.”

Bron: V&VN Magazine 4-2023 | Tekst: Jette Pellemans | Beeld: Kees van de Veen