‘Zeggenschap verpleegkundigen groeide tijdens coronapandemie’

Tijdens de eerste golf van de coronapandemie is de zeggenschap van verpleegkundigen gegroeid. “Verpleegkundigen zorgden ervoor dat ze steun van hun managers kregen. Niet alleen voor nieuwe noodzakelijke werkroutines, maar ook voor het faciliteren van voldoende apparatuur en het krijgen van aandacht voor hun fysieke en mentale welzijn”, vertelt promovenda Eline de Kok. Dit blijkt allemaal uit een onderzoek dat in 2020 is uitgevoerd in een groot Nederlands ziekenhuis en onlangs is gepubliceerd in BMC Nursing.

De Kok is verpleegkundige, onderzoeker bij V&VN en medeauteur van het gepubliceerde artikel. “Deze studie toont aan dat verpleegkundigen hun werkomgeving tijdens de COVID-19-pandemie positief hebben hervormd. Ze droegen bij aan innovatieve oplossingen in een veranderende omgeving. Dat leidde tot meer respect voor hun kennis en vaardigheden, meer autonomie en een betere ondersteuning door het management.”

De COVID-19-pandemie veranderde het werk van ziekenhuisverpleegkundigen ingrijpend. De samenstelling van de teams wijzigde en zorgde voor meer eenheid en gelijkwaardigheid tussen verschillende zorgprofessionals. De voortdurende ondersteuning door de verpleegkundig managers voor het mentale en fysieke welzijn van verpleegkundigen verlichtte de stress en verhoogde hun werktevredenheid. De managers pasten bijvoorbeeld roosters aan zodat het personeel korte pauzes kon nemen. Ook zorgden zij ervoor dat de verpleegkundigen voldoende apparatuur, medicijnen en verbandmiddelen tot hun beschikking hadden.

Hemel en aarde bewegen

Een voorbeeld: “Ik heb verpleegkundig managers zien opkomen voor hun team. Als er bijvoorbeeld geen persoonlijke beschermingsmaatregelen waren, bewogen ze hemel en aarde om ze te krijgen”, zegt een deelnemer aan het onderzoek. Een andere verpleegkundige licht de toegenomen gelijkwaardigheid toe: “Het was geweldig! Er waren ook plastisch chirurgen en gynaecologen. Ze zeiden: 'Laten we het allemaal samen doen!' Ik vond het eigenlijk een hele goede sfeer.”

Saamhorigheid, een positieve sfeer en nieuwe gelijkheid, meerdere respondenten hebben dat ervaren. Een voorbeeld: "Iedereen hielp elkaar. Dus draaiden we allemaal om de beurt IC-patiënten van hun rug op hun buik. Normaal gesproken zouden artsen dit niet doen, maar nu deed iedereen zijn duit in het zakje.”

Sommige deelnemers denken dat dit kwam doordat iedereen dezelfde beschermende kleding droeg. Anderen denken dat de saamhorigheid werd bevorderd door een gedeeld gevoel van wanhoop die de coronapandemie veroorzaakte.

Nieuwe kennis nodig

Onderzoeker Eline de Kok: “Er waren nieuwe vaardigheden en kennis nodig om voor deze patiënten te zorgen. Verpleegkundigen gingen op zoek naar de nieuwste onderzoeken en kennis voor het verplegen en behandelen van met het virus geïnfecteerde patiënten. Verpleegkundigen namen de verantwoordelijkheid op zich om de nodige kennis te verwerven en die elkaar (on the job) bij te brengen. Zo gaven verpleegkundigen van de longafdeling instructie op de COVID-19-afdeling. Collega’s opleiden en zorgprocessen vernieuwen zijn goede voorbeelden van zeggenschap.”

De resultaten van het onderzoek worden door De Kok en de andere auteurs wel enigszins genuanceerd: “Het zijn resultaten uit één ziekenhuis en het onderzoek is uitgevoerd onder een beperkte groep. Ook kan de mening van de deelnemers zijn beïnvloed door verhoogde stressniveaus en gevoel van opluchting net na de eerste golf van de pandemie. Dat kan zijn veranderd na de tweede en volgende golven. Er is meer langetermijnonderzoek nodig om het effect van tijd op de mening van de deelnemers te onderzoeken.”